Είναι προφανές ότι σήμερα ζούμε όχι μέσα σε ένα μονοπολικό, ή διπολικό ή πολυπολικό παγκόσμιο σύστημα αλλά μέσα σε ένα περιβάλλον όπου, κυρίως στον χρηματοοικονομικό τομέα, υπάρχει μια μοναδική άμεση αλληλεπίδραση εντατικότατα και αλληλεξάρτηση. Πολλοί έχουν υποστηρίξει ότι οι κυριότερες αιτίες της τελευταίας διεθνούς οικονομικής κρίσης είναι η έλλειψη συνεργασίας μεταξύ των κρατών, η έλλειψη παγκόσμιων ρυθμιστικών πλαισίων, αρχών και οργάνων καθώς και η μεγάλη οικονομική ανισότητα που παρατηρείται μεταξύ του αναπτυσσόμενου και του ανεπτυγμένου κόσμου. Πολλά θα μπορούσαν να ειπωθούν για τα εγγενή μειονεκτήματα-χαρακτηριστικά του σημερινού παγκόσμιου καπιταλιστικού χρηματοοικονομικού συστήματος όμως δεν θα γίνουν μέρος αυτής της εργασίας. Όπως δεν θα γίνει λόγος για τον ρόλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των διεθνών σχέσεων για την έξοδο από την κρίση. Αντί αυτού θα προσπαθήσουμε να δείξουμε κάτω από ποιες συνθήκες η ελληνική πολιτική μπορεί να ξεπεράσει την δυσμενή οικονομική θέση που βρίσκεται ευκολότερα.
Το πρώτο που θα πρέπει να κατανοήσουμε είναι ότι η διεθνής οικονομική και χρηματοοικονομική κρίση η οποία ξεκίνησε το 2007 δεν είναι μια από τις κύριες αιτίες των οικονομικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε. Η Ελλάδα έχει εδώ και πολλά χρόνια προβλήματα με το δημόσιο έλλειμμα και το δημόσιο χρέος της. Η διεθνής παγκόσμια αρνητική οικονομική συγκύρια σήμερα μπορεί να αποβεί για την ελληνική οικονομική πολιτική μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για να λάβει αποφάσεις που σε διαφορετική περίπτωση δεν θα μπορούσε να πάρει και έτσι κάτω από αυτές τις συνθήκες να υπερνικήσει τις μακροχρόνιες οικονομικές παθογένειες της. Αυτό οφείλεται κυρίως στο ότι οι πολίτες αναμένουν από τα κράτη να λάβουν διαφορετικές αποφάσεις-λύσεις για το ίδιο οικονομικό πρόβλημα αν υπάρχει ομαλότητα στην παγκόσμια οικονομική σκηνή και διαφορετικές αποφάσεις-λύσεις αν υπάρχει ανισορροπία ή κρίση. Αυτό σημαίνει ότι το πολιτικό κόστος οποιασδήποτε πολιτικής και οικονομικής απόφασης θα είναι μικρότερο για την ελληνική κυβέρνηση. Η Ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να αξιοποιήσει στο έπακρο αυτήν την σύμπτωση.
Ακόμα περισσότερο η ελληνική πολιτική θα γίνει αποτελεσματικότερη αν καταφέρει να αντιστρέψει το κλίμα αναξιοπιστίας που υπάρχει εναντίον της και πλανάται σαν φάντασμα, παραφράζοντας τον Κάρλ Μαρξ και τον Ενγκελς, όχι μονό πάνω από την Ευρώπη αλλά και πάνω από το παγκόσμιο οικονομικό και χρηματοοικονομικό σύστημα. Η αξιοπιστία όμως στο σημερινό παγκόσμιο σύστημα έχει μια περίεργη διττή σημασία που η ελληνική πολιτική πρέπει να προσέξει.
Από την μια πλευρά σημαίνει θεσμοθέτηση μιας σειράς ορθολογικών οικονομικών πολιτικών-επιλογών οι οποίες βραχυχρόνια και μακροχρόνια θα αντιστρέψουν το πραγματικό αρνητικό οικονομικό περιβάλλον. Οι πολιτικές αυτές βεβαία μπορεί να οδηγήσουν την χωρά σε μια περίοδο παρατεταμένης ύφεσης αφού με τον ίδιο τρόπο με τον όποιο μια αύξηση των δημοσίων δαπανών μπορεί να οδηγήσει σε μια αύξηση της ενεργούς ζήτησης και κατ’ επέκταση μια οικονομία στην έξοδο από την ύφεση, με τον ίδιο τρόπο μια μείωση των δημοσίων δαπανών μπορεί να οδηγήσει στα αντίθετα αρνητικά αποτελέσματα. Εκτός των άλλων μείωση ή σταθερότητα των πραγματικών μισθών, η μείωση ή σταθερότητα των συντάξεων και η μείωση ή το κόψιμο των εισοδημάτων άμεσα θα σημαίνει και μείωση της συνολικής ζήτησης για προϊόντα κάτι το όποιο συνεπάγεται μια σειρά αρνητικά αποτελέσματα σε όλους τους τομείς της οικονομίας. Μέσα σε όλα αυτά αν προσθέσουμε και το γεγονός ότι η ελληνική οικονομία έχει αναπτύξει ένα μοναδικό καπιταλιστικό μοντέλο ανάπτυξης το οποίο σχετίζεται άμεσα με τα δομικά μακροχρόνια προβλήματα και την έλλειψη ενός ανταγωνιστικού θεσμικού πλαισίου, θέματα τα οποία έχουν άμεση σχέση και αποτέλεσμα στην διεθνή ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας, γίνεται φανερό πως η έξοδος από την κρίση όχι μόνο είναι δύσκολη αλλά θα έχει τρομερές συνέπειες για την ελληνική κοινωνία. Είναι γεγονός ότι η Ελλάδα εξαιτίας των προσδοκώμενων μελλοντικών οικονομικών πολιτικών πολύ δύσκολα θα αποφύγει μια βραχυχρόνια ή μακροχρόνια ύφεση. Σε αυτό το σημείο η ελληνική οικονομική πολιτική θα πρέπει να κάνει μια αυστηρά μελετημένη επιλογή πολιτικών οι οποίες θα έχουν την μικρότερη επίδραση στην συνολική απόδοση και λειτουργία της ελληνικής οικονομίας.
Από την άλλη πλευρά η αξιοπιστία σήμερα μπορεί να αναζητηθεί σε όρους πολιτικών και οικονομικών εντυπώσεων. Στην βάση αυτής της λογικής τα μέσα μαζικής ενημέρωσης παίζουν σημαντικό ρόλο αφού μπορούν να επηρεάσουν άμεσα αισθήματα σταθερότητας και ανάπτυξης. Για να μπορέσει η Ελλάδα να απεμπλακεί όσο γίνεται γρηγορότερα και ομαλότερα από την ελληνική και διεθνή οικονομική κρίση θα πρέπει τα ελληνικά επιτελεία να αναπτύξουν στρατηγικές οι οποίες να μετριάζουν τον αρνητικό ρολό που μπορεί να παρέχουν τα μέσα ενημέρωσης. Ευτυχώς ή δυστυχώς οι οικονομικές συνθήκες και οι οικονομικές καταστάσεις σε εγχώριο ή παγκόσμιο επίπεδο επηρεάζονται άμεσα από τον ρόλο των μέσων ενημέρωσης. Η τελευταία περίοδος μας απέδειξε πως η κοινωνία του θεάματος μπορεί άμεσα να παρεμβαίνει στις ζωές όχι μονό των ατόμων αλλά και στην πολιτική και οικονομική εξέλιξη και σταθερότητα των κοινωνιών. Για παράδειγμα οι φήμες της προηγούμενης εβδομάδας για ελληνική χρεοκοπία ή οι φήμες για συνεργασία με την Κίνα άμεσα διαδόθηκαν και έσπειραν τρόμο σε όλους μας χωρίς αυτό το ενδεχόμενα να υπάρχει στα αλήθεια. Το αντίθετο έγινε όταν αποφάσισαν τα μέσα ενημέρωσης να μετριάσουν τις προβλέψεις τους. Για αυτό τον λόγο τα πολιτικά στελέχη της κυβέρνησης θα πρέπει να δουλέψουν ασταμάτητα πάνω σε αυτό τον σκοπό.
Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που θα επηρεάσει πολύ την πορεία των πραγμάτων και το πόσο εύκολα ή δύσκολα θα βγούμε από αυτήν την κρίση είναι η σχέση της ελληνικής κυβέρνησης με τις διαφορές ομάδες συμφερόντων. Είναι σημαντικό τα στελέχη της κυβέρνησης να μετριάσουν όσο γίνεται τις αντιδράσεις των συνδικαλιστικών οργάνων και κυρίως τις αντιδράσεις του κόσμου όπως για παράδειγμα τις κινητοποιήσεις των αγροτών. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια πως οι αντιδράσεις προέρχονται χωρίς λόγο. Όμως η εγχώρια σταθερότητα μπορεί να επηρεάσει άμεσα την αποδοτικότητα των σχεδίων της οικονομικής πολιτικής. Ταυτόχρονα τα πολιτικά επιτελεία θα πρέπει να προσπαθήσουν να αναπροσαρμόσουν ριζικά τον ευρύτερο δημόσιο τομέα έτσι ώστε να γίνεται μια αποτελεσματικότερη κατανομή των οικονομικών πόρων. Η σημερινή κατάσταση, επαναλαμβάνω, ευνοεί την εφαρμογή πολιτικών που μπορούν να μετασχηματίσουν τον ρόλο και το εύρος του δημοσίου τομέα.
Εν τέλει, μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι το πόσο εύκολα ή δύσκολα θα βγούμε από την κρίση δεν είναι μόνο αποτέλεσμα σωστών οικονομικών πολιτικών αλλά κυρίως της αλληλεπίδρασης πολλών εσωτερικών και εξωτερικών παραγόντων οι όποιοι πολλές φόρες μπορούν να παίζουν και μεγαλύτερο ρολό από ότι οι οικονομικές αποφάσεις. Είναι σίγουρο ότι αν η ελληνική κυβέρνηση ακολουθήσει μονόπλευρες στρατηγικές οι οποίες να μην έχουν δυναμικό χαρακτήρα και ούτε να συνδυάζουν την αλληλεπίδραση των οικονομικών και πολιτικών συνθηκών τότε ίσως να μην μπορέσει να αντιλήφθη την μοναδική ευκαιρία που διαφαίνεται μπροστά της για να αναδιαμορφώσει και να μετασχηματίσει δραστικά ολόκληρο τον ελληνικό ευρύτερο δημόσιο τομέα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το ελληνικό καπιταλιστικό μοντέλο είναι από μονό του κάτι το μοναδικό στον κόσμο και ότι τα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας προέρχονται κατά κύριο λόγο αιτίες που έχουν να κάνουν με ολόκληρη δομή και οργάνωση της ελληνικής παράγωγης. Αν χάσουμε και αυτό το στοίχημα ίσως θα έχουμε χάσει το τρένο οριστικά.
Σχόλια